B URN
BURN was een initiatief van collectief MOOS waarin omgaan met sterven doorheen de eeuwen centraal staat.
In de geschiedenislessen maken we kennis met piramides en mausolea, maar hoe zit het met het culturele erfgoed in de Noorderkempen? Hoe leefden de mensen hier in de ijzertijd en bronstijd? Welke sporen hebben ze nagelaten? Hoe gingen zij om met sterven?
In samenwerking met verschillende partners lieten we het verleden en heden in dialoog gaan met elkaar.
Met Open Monumentendag als startschot verdiepten we ons in 2017-2018 in de ijzertijd en de urn als object. Het daaropvolgende jaar, vanaf Open Monumentendag 2018, lag de focus op de bronstijd en grafgiften.
Workshop voor kinderen 'Urnen boetseren.
Deze workshop ging door in het bos, ter hoogte van de ijzertijdgrafheuvels, tijdens OMD 2017.
URNENVELDENCULTUUR IN DE IJZERTIJD
VROEGE IJZERTIJD 800-500 v.C.
Urnenveld 'Het Heike' uit de vroege ijzertijd bevat 11 gereconstrueerde grafheuvels.
Het urnenveld is gelegen in de Ravelse gemeentebossen en is het ganse jaar vrij toegankelijk. Je kan deze archeologische site bereiken vanaf de Goudbergstraat in Ravels.
In de jaren '80 werden 26 graven onderzocht, 11 daarvan werden gereconstrueerd.
Momenteel zijn er drie heuvels met palenkransen, vier heuvels met een gesloten kringgreppel, drie heuvels met een kringgreppel met opening naar het zuidoosten en één heuvel zonder randsstructuur te zien op de site.
LOGO
Het woord B URN verwijst naar het Engelse woord voor 'verbranden' en naar het woord 'urn', dat een centrale plaats binnen de stippen krijgt.
De stippen in het logo refereren op hun beurt aan de palenkransen die terug te vinden zijn rond grafheuvels en aan het beeld van het uurwerk, en daarmee dus ook aan het idee van tijd en vergankelijkheid.
Deze ijzertijdurnen uit Ravels zijn te zien in
het Taxandriamuseum te Turnhout.
De maquettes van de ijzertijdgrafheuvels waren te zien tijdens OMD 2017 in het bos, naast de échte ijzertijdgrafheuvels.
Later zijn deze maquettes verhuisd naar het Taxandriamuseum en naar het MAG in Poppel.
OPEN MONUMENTENDAG
2017
Tijdens OPEN MONUMENTENDAG 2017 lieten we bezoekers kennismaken met 'Het Heike', een urnenveld uit de ijzertijd met 11 gereconstrueerde grafheuvels.
Door middel van maquettes, een rondleiding, en een workshop 'urnen boetseren' voor kinderen maakten de bezoekers uit de wijde omtrek kennis met deze verborgen parel in de Noorderkempen.
REGERINGSMEDEDELING
OPEN MONUMENTENDAG
2017
Op 8 september 2017 werd de regeringmededeling over Open Monumentendag uitgezonden.
De Ravelse grafheuvels werden door Herita uitgekozen om tijdens deze editie nationaal in de schijnwerpers te plaatsen.
MOOS was heel trots dat we de aandacht van Herita wisten te trekken dankzij ons gevarieerd aanbod van activiteiten op de grafheuvelsite.
Stephan Delaruelle van Erfgoed Noorderkempen was zo vriendelijk om de pers te woord te staan.
OPEN MONUMENTENDAG
2018
Tijdens Open Monumentendag 2018 liet collectief MOOS wel 500 bezoekers kennismaken met de bronstijdgraf-heuvels op de Hoogeindse Bergen te Weelde.
Daarnaast ging MOOS een samenwerking aan met de molenaars van molen 'Arbeid Adelt' en met Talander vzw, wiens theehuisje gevestigd is in de oude pastorij te Weelde.
De illustratie van Sanne Verstraelen toont hoe dit erfgoed in de ruimte verbonden is met het oude centrum van Weelde.
De bronstijdgrafheuvels zijn te bereiken via een zandweg die uitkomt op het Geeneinde in Weelde. Komende van de Koning Albertstraat in Weelde is dit de weg aan de rechterkant, voor je Weelde-Depot bereikt.
PUBLICATIE
'30 JAAR OPEN MONUMENTEN'
MONUMENTEN OP SMAAK
Naar aanleiding van 30 jaar Open Monumentendag Vlaanderen werd een boek uitgegeven.
MOOS is erg trots dat we hoofdstuk 4 mogen openen met de Tumuliekes en Bronsbonbons.
Benieuwd? Lees HIER het volledige artikel.
Wil je dit boek ook op je salontafel?
Word dan snel lid van Open Monumenten. Je krijgt het boek gratis bij een jaarabonnement.
BRONSBONBONS
In samenwerking met Chocolate & More realiseerde MOOS de Bronsbonbons.
Deze pralines zijn ontstaan nadat we het pollenonderzoek, dat uitgevoerd werd in 1965 toen de grafheuvels volgens de kwadrantenmethode zijn onderzocht, grondig geanalyseerd hadden.
We filterden er de eetbare kruiden, bomen en noten uit en gingen samen met Chocolate & More aan de slag met deze ingrediënten.
Het resultaat mag er zijn. Pralines met hazelnoot, lindethee, rozenwater, absint, berkensap, dennensiroop,...
Proef de bronstijd!
De pralines zijn te koop bij Chocolate & More in Oosthoven (Oud-Turnhout).
Rondleiding op de site van de Hoogeindse Bergen door Natuurpuntkern Ravels.
GEOCACHING
Geocaching is een wereldwijde schattenjacht.
De zoektocht brengt je via gps- coördinaten naar bijzondere
plaatsen op de wereld.
Om onze doelgroep te vergroten en om een blijvend karakter te geven aan onze ontdekte verborgen parels verstopten we 2 geocaches in de buurt van deze erfgoedparels.
Als je de schat hebt gevonden kan je je naam in het boekje noteren.
Misschien word je wel geprikkeld om nieuwe schatten te ontdekken?
GRAFHEUVELS UIT DE MIDDEN BRONSTIJD
MIDDEN BRONSTIJD 1800 v.C. - 1100 v.C.
Vanaf Open Monumentendag 2018 legde collectief MOOS de focus op 4 gereconstrueerde grafheuvels uit de midden-bronstijd.
De site 'Hoogeindse Bergen', een langgerekte landduin tussen Weelde-Statie en Weelde, was het centrum van de activiteiten die we rond dat thema organiseerden.
De Tumuliekes worden per 5 verkocht bij Bakkerij Dilen in Ravels en Weelde.
De Bronsbonbons een idee van collectief MOOS gerealiseerd door Chocoalate & More.
FAUNA EN FLORA
Voor Open Monumentendag 2018 gingen we ook een samenwerking aan met Natuurpuntkern Ravels.
De site van de Hoogeindse Bergen bevatte immers meer geheimen dan enkel de grafheuvels.
We zagen een wespennest geplunderd door een wespendief, heidevelden, stuifzand, een eetplaats van een lijster met wel honderden gebroken schalen van slakkenhuizen, ...
We deden zelfs en heuse ontdekking. Bij het onderzoeken van het LIDAR hoogtemodel zagen we dat de vier grafheuvels (blauwe stippen) allen gelegen zijn op de hoge rug van een paraboolduin. De stuifkuilen - de groene vlekken - zijn ook nog goed waarneembaar in het landschap.
Archeoloog Jeroen Verrijckt van J. Verrijckt Archeologie & Advies gidste de bezoekers op Open Monumentendag 2018 langs de 4 bronstijd grafheuvels.
'TUMULIEKES'
HEERLIJKE KOEKJES IN SAMENWERKING MET BAKKERIJ DILEN
De 'Tumuliekes' werden voor het eerst gepresenteerd tijdens Open Monumentendag 2017.
Sindsdien zijn ze te koop tijdens BURN-evenementen of bij bakkerij Dilen in Ravels of Weelde.
De koekjes zijn geïnspireerd op de vorm van grafheuvels. De amandel verwijst naar de urn en de bodem in zanddeeg is een lekkere vertaling van de Kempense zandgronden.
Een paraboolduin in Weelde, gemeente Ravels.
De 4 grafheuvels (blauw) liggen op de 'hoorns' van de paraboolduin.
De eerste proefbaksels van bakker Dilen.
De broodjes zijn gemaakt van graan dat op molen 'Arbeid Adelt' gemalen wordt.
Een kleine tentoonstelling over broodoffers naast de molen 'Arbeid Adelt' te Weelde.
Met dank aan de molenaars!
KROLKOEKEN
In de bronstijd werden er offers gebracht, die later 'verbrood' werden. Deze broden lijken qua vorm op het oude offer. Vandaag herkennen we in ons feestgebak nog oude offers zoals het puddinghoorntje, dat lijkt op een hoorn (van een dier), de broodvlecht (de haarvlecht die een vrouw offerde wanneer haar man stierf) en de duivekater, de totenman of de vollaerds.
Die laatste hebben we opnieuw leven ingeblazen in de Kempen.
Samen met bakkerij Dilen ontwierpen we offerbroodjes die op de vorm van een kluif lijken, met twee verdikkingen boven- en onderaan. Deze verdikkingen of 'krullen' geven ook hun naam aan het broodje: 'Krolkoek'.
Bijzonder aan de broodjes is dat ze gemaakt zijn van graan dat op de molen 'Arbeid Adelt' is gemalen.
URNEN
Naast de grafheuvels, die vandaag als verborgen parels in het landschap te zien zijn, behoren ook de opgegraven urnen uit de bronstijd en ijzertijd tot de geheimen van de sites.
Tot 30 jaar geleden was een crematie in onze streek uitzonderlijk, maar sinds enkele decennia is de urn helemaal terug van weggeweest.
Wat zijn de gelijkenissen en de verschillen tussen urnen en crematies toen en nu? Om dit uit te zoeken leek er ons geen betere partner te bestaan dan een hedendaagse uitvaartzorger. Uitvaartzorg Jan Schillebeeckx wilde samen met ons in zee gaan. Ze leenden ons enkele hedendaagse urnen en wij schreven een dialoog over urnen & cremeren, toen en nu.
Ook kunstenares Mira van den Meijdenberg leende ons enkele urnen. Deze zijn tot en met 2019 te zien in het MAG te Poppel.
Een stenen bijl ut de steentijd.
Een bronzen bijl uit de bronstijd.
Een ijzeren bijl.
POP-UP
MAG, POPPEL
TAXANDRIAMUSEUM, TURNHOUT
STEDELIJK MUSEUM HOOGSTRATEN
Tijdens Open Monumentendag organiseerden we samen met het Museum Aan de Grens in Poppel van de Heem- en erfgoedvereniging Nicolaus Poppelius een POP-UP in het bos van de Hoogeindse Bergen te Weelde.
We toonden vondsten uit de Noorderkempen uit de steentijd, bronstijd en ijzertijd. Ook de mammoettand die in de Hegge te Weelde (1993) gevonden werd zag na jaren opnieuw het daglicht. Het artikel uit de krant van 1993 kan je HIER lezen.
Daarnaast maakten we in 3 musea een kleine infostand van MOOS, waarbij we de objecten uit de collecties kaderden in relatie met de grafheuvels als zichtbaar erfgoed in het huidige landschap.
Begijnenstraat 28 - 2300 Turnhout
In dit museum kon je urnen uit de ijzertijd en een maquette van één van de grafheuvels van het urnenveld 'Het Heike' in Ravels bekijken. Ook een originele schets van opgravingen aan het begin van de 20ste eeuw sprak tot de verbeelding.
Begijnhof 9 - 2320 Hoogstraten
Op de eerste verdieping kon je vaatwerk uit de ijzertijd zien. Daarnaast werd er een replica van een weefgetouw uit de ijzertijd opgesteld.
De maquette van een ijzertijderf toonde hoe de gebouwen er toen uitzagen.
Dorp 64 - 2382 Poppel
Op de tweede verdieping gingen urnen uit de archeologische ijzertijdsite 'Het Heike' in Ravels in dialoog met enkele hedendaagse urnen van Jan Schillebeeckx uitvaartzorg en Mira van den Meijdenberg.
Een zeer boeiende vergelijking die jong en oud interesseerde.
Louis Marie Krans, Grafheuvel met schapen, 19de eeuw
Gerrit Van Goedesberg, 1660, Witte Wieven in grafheuvels.
Johan Briedé (1885-1980), Grafheuvel bij Laren, collectie Museum Hilversum
B URN
B URN was een initiatief van collectief MOOS dat gerealiseerd werd dankzij deze partners:
Erfgoed Noorderkempen - Vlaanderen Verbeelding Werkt - Gemeente Ravels - J. Verrijckt archeologie & advies - Taxandriamuseum - Stedelijk museum Hoogstraten - Museum Aan de Grens - Jan Schillebeeckx uitvaartzorg - Bakkerij Koen Dilen - Molenkring Arbeid Adelt - Talander vzw - Natuurpunt Turnhoutse Kempen, kern Ravels - Chocolate & More
